در شرایطی که قطعنامه های شورای امنیت تا حد زیادی مورد بی توجهی قرار گرفته اند و عملا اجرایی نشده اند و جهانیان نیز فقط نظاره گر این منازعات هستند، گزارش های نهاد های بین المللی از جمله سازمان ملل نشان از وضعیت اسف بار ملت سوریه دارند به طوریکه روز بروز شمار بیشتری از شهروندان سوریه قربانی جنایات جنگی می شوند.
مجموع این مشکلات ملت سوریه را وادار به ترک خانه های خود، آوارگی و در نهایت ترک خاک این کشور می کنند که این تازه بیانگر شروع یک جستجوی خطرناک برای یافتن پناهگاهی امن می باشد. بررسی این مشکلات نشان از عواقب طولانی مدت آن ها دارد که فقط محدود به فضای داخلی سوریه نمی شوند و ابعاد بین المللی پیدا می کنند. ثبت نام نزدیک به 4 میلیون پناهنده در مصر، عراق، اردن، لبنان، ترکیه و شمال آفریقا، استقرار بیش از 97% از پناهندگان سوریه که در خاک عراق به سر می برند و همچنین آوارگی برخی از شهروندان عراقی به دلیل عواقب منازعات سوریه در اقلیم کردستان عراق، رشد شمار پناهندگان و اختصاص یک سوم جمعیت لبنان و اردن به خود در اردوگاه هایی مثل زعتری و ... تنها گوشه ای از اثرات بین المللی بحران سوریه است.
با بررسی وضعیت پناهندگان به این واقعیت دست میابیم که خروج از خاک سوریه نه تنها حلال مشکلات این ملت نبوده بلکه نقطه شروع زنجیره ای از مشقات و دشواری ها برای آن ها می باشد. در کشور های میزبان نارسایی در ارائه خدماتی از قبیل درمان، آموزش، بهداشت عمومی، مسکن و زیرساخت های اقتصادی و اجتماعی و امتزاج این مشکلات با فروپاشی و نابسامانی در اقتصاد و افزایش رقابت برای یافتن شغل، مسبب تشدید محرومیت برای پناهندگان شده است.
اما آن دسته از ملت سوریه که ماندن در وطن را به مهاجرت ترجیح دادند نیز دچار سختی های فراوان شده اند. 75% از شهروندان سوریه در فقر زندگی می کنند که از این بین 55% قادر نیستند به مواد غذایی اساسی و سایر اقلام مصرفی برای زنده ماندن و ادامه حیات دسترسی پیدا کنند. 20% جمعیت در مناطق جنگی فعال زندگی می کنند که علاوه بر فقر مطلق با گرسنگی و سوء تغذیه روبرو هستند.
علاوه بر مسائل یاد شده علتی که امروز باعث شده بحران سوریه به بزرگترین بحران سیاسی دوران ما بدل شود تعدد گروه ها و طرفین درگیر و به تبع آن تعدد کانون های قدرت در این منازعات می باشد که روند صلح را با چالش جدی روبرو ساخته است.
شاید جریان شناسی و روند تشکل یابی گروه های درگیر در سوریه برای پیشبرد بحث موثر باشد. به طور کلی می توان بازیگران اصلی در سوریه را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم نمود. بازیگران اصلی داخلی شامل پنج دسته می باشند:
1. دولت سوریه
2. مخالفین اعتدال- ملی گرا
3. مخالفین اسلام گرا
4. نیرو های کردی
5. داعش
و اما بازیگران خارجی نیز شمال کشور های ایالات متحده آمریکا، ترکیه، عربستان سعودی و دیگر حکومت های سنی حاشیه خلیج فارس، روسیه، ایران و گروه حزب الله لبنان می باشند. این شبکه در هم تنیده از گروه ها و تراکم بالای آن ها نشان دهنده این است که علی الرغم همکاری های مقطعی این گروه ها با یکدیگر و مشترکاتی که در ایدئولوژی اولیه شکل گیری دارند، در بین آن ها عدم وجود یکپارچگی را شاهد هستیم که این مسئله در رسیدن به صلح و جلب نظر تمامی گروه ها برای شرکت در این روند تاثیر منفی خواهد گذاشت.
اقدامات نهاد های بین المللی مثل برنامه توسعه سازمان ملل نیز دارای تاثیرات مقطعی بوده و تا کنون دستاورد قابل اعتنایی نداشته اند. متاسفانه مسائل سوریه در این چند ساله اخیر موجب شده که ساحت کرامت انسانی در سوریه روز بروز در حال کوچکتر شدن باشد و برداشت های قشری و افراطی از مفاهیمی مثل دین و... سبب شده که صدمات بسیاری بر چهره دین عزیزمان اسلام در نزد افکار عمومی و ناظرین بین المللی وارد شود. در حالی که آشوبگران، جنایتکاران جنگی و ناقضین حقوق بین الملل با مصونیت آشکار به اقدامات خود علیه بشریت ادامه می دهند، فراخوان صلح بیش از هر زمان دیگر ضروری تر جلوه می دهد. امید است که هرچه بیشتر در تقویت این روند کوشش شود تا در نهایت یک اجماع ملی در سوریه با مشارکت تمامی اقشار این کشور و یک رخداد تازه در بهبود وضعیت این ملت ستمدیده را شاهد باشیم چرا که این بحران جز از طریق ملت سوریه و جز با خواست این ملت قابل حل نمی باشد.
کیومرث احمدی تبار
منابع
1. گزارش دهم کمیسیون تحقیق سازمان ملل در امور سوریه
2. گزارش تیم ناظر حقوق بشر سازمان عفو بین الملل
https://www.amnesty.org/en/latest/news/2015/10/uncovering-human-rights-abuses-in-syria/
3. http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=51788#.Vt1QzdDDomS
4. OWEN, Roger. State, Power and Politics in the Making of the Modern Middle East. Routledge, 2004